ၵူၼ်းၸိူဝ်းလွတ်ႈၽေးမၢၵ်ႇဢႅတ်ႇထမ်ႇ မိူင်းၵျႃႇပၢၼ်ႇ လႆႈသူးငမ်းယဵၼ် ၼူဝ်ႇပႄႇလ်

ဝၼ်းသုၵ်း၊ ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 11၊ 2024 

ၸုမ်း Nihon Hidankyo ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းၵျႃႇပၢၼ်ႇ ဢၼ်လွတ်ႈၽေးမၢၵ်ႇဢႅတ်ႇထမ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈသူးငမ်းယဵၼ် ၼူဝ်ႇပႄႇလ် ပီ 2024 ၼႆယဝ်ႉ။

ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ hibakusha ၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸိူဝ်းလွတ်ႈၽေး မိူဝ်ႈပွႆႇမၢၵ်ႇ တီႈဝဵင်းႁီႇရူဝ်ႇသျီးမႃး လႄႈ ၼႃႇၵႃႇသႃႇၵီႇ မိူဝ်ႈပီ 1945 ၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇ ၶွမ်ႇမတီႇ ၼူဝ်ႇပႄႇလ် မိူင်းၼေႃႇဝူၺ်း ႁပ်ႉႁွင်းဝႆႉ ယွၼ်ႉၶဝ် ၶတ်းၸႂ် တႃႇတေ ဢဝ်ၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈ ၼိဝ်ႇၵလီးယႃး ဢွၵ်ႇပႅတ်ႈ ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၶွမ်ႇမတီႇ Nobel ဢၼ်ပဵၼ် Joergen Watne Frydnes လၢတ်ႈဝႃႈ ၸုမ်းၶဝ်ၼႆႉ "လႆႈၸွႆႈထႅမ် လွင်ႈၵေႃႇတင်ႈ လွင်ႈႁၢမ်ႈတၢပ်ႈ ၼိဝ်ႇၵလီးယႃး တင်းၼမ်" ၼႆယဝ်ႉ။

Mr Frydnes ပၼ်ၾၢင်ႉဝႃႈ “လွင်ႈႁၢမ်ႈတၢပ်ႈ ၼိဝ်ႇၵလီးယႃး” ၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ် “မီးလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်” - ၼႆသေ ယွင်ႈယေႃး လွင်ႈဢၼ်ၸုမ်းၶဝ် ၸႂ်ႉတိုဝ်း သၢၵ်ႈသေႇ ၽူႈႁၼ် တႃႇတေ မၼ်ႈၸႂ်ဝႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီၸႂ်ႉတိုဝ်း ၼိဝ်ႇၵလီးယႃးထႅင်ႈသေပွၵ်ႈၼႆယဝ်ႉ။

ၸုမ်းဢၼ်ၼႆႉ တႄႇတင်ႈမႃးမိူဝ်ႈပီ 1956 သေ သူင်ႇၵူၼ်းၸိူဝ်းလွတ်ႈၽေး ၵႂႃႇမႃး လၢတ်ႈၼႄ သၢၵ်ႈသေႇ လွင်ႈ “လွင်ႈလူႉသုမ်း ဢၼ်ႁၢႆႉၸႃႉ” လႄႈ လွင်ႈတုၵ်ႉၶ ဢၼ်ပဵၼ်မႃး ယွၼ်ႉၸႂ်ႉတိုဝ်း ၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈ ၼိဝ်ႇၵလီးယႃးၼၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ၶဝ်ၼႆႉ တႄႇႁဵတ်းမႃး ဝၢႆးသေ ဝဵင်းႁီႇရူဝ်ႇသျီးမႃး လႄႈ ဝဵင်းၼႃႇၵႃႇသႃႇၵီႇ လႆႈလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇ ၸမ်သိပ်းပီယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 6/8/1945 ၼၼ်ႉ ႁိူဝ်းမိၼ် ဢမႄႇရိၵၢၼ်ႇ ဢဝ်မၢၵ်ႇယူႇရေႇၼီႇယမ်ႇ ပွႆႇတူၵ်းသႂ်ႇၼိူဝ်ဝဵင်းႁီႇရူဝ်ႇသျီးမႃးသေ ၵူၼ်းတၢႆ 140,000 ပၢႆ။

ဝၢႆးၼၼ်ႉ သၢမ်ဝၼ်း လႆႈဢဝ်မၢၵ်ႇ ၼိဝ်ႇၶလီးယႃး ပွၵ်ႈၵမ်းသွင် ပွႆႇတူၵ်းသႂ်ႇၼိူဝ် ဝဵင်းၼႃႇၵႃႇသႃႇၵီႇ။ လွင်ႈဢၼ် ၵျႃႇပၢၼ်ႇ ဝၢင်းၶိူင်ႈ ဢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ႁိရူဝ်ႇႁိတူဝ်ႇ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ဢမ်ႇႁိုင်ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ သိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင် ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈလၢတ်ႈတေႃႇ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ တီႈမိူင်းၵျႃႇပၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈႁူမ်ႈၼႃႈၵၢၼ် ၸုမ်း Toshiyuki Mimaki ဢၼ်ၼမ်ႉတႃယိုင်ႈႁုၺ်ႇယူႇၼၼ်ႉ လၢတ်ႈဝႃႈ “ၵဝ်ၶႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉၼွၼ်းၾၼ်ဝႃႈ လွင်ႈၼႆႉ တေၸၢင်ႈပဵၼ်မႃးလႆႈ” ၼႆယဝ်ႉ။

Mr Mimaki သႄႉသွမ်း လွင်ႈဢၼ်ဝႃႈ လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈ ၼိဝ်ႇၵလီးယႃးၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ AFP ဢွၵ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉ မီႇမႃႇၵီႇ လၢတ်ႈဝႃႈ “ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈ ၼိဝ်ႇၵလီးယႃးလႄႈ လုမ်ႈၾႃႉ ၸင်ႇၵွႆႈ ထိင်းသိမ်းလႆႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ယူႇ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶိူင်ႈလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈ ၼိဝ်ႇၵလီးယႃးၼႆႉ ၽူႈၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢႆႉၶဝ်ၵေႃႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈယူႇ” ၼႆယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီၵၢႆ မိူဝ်ႈ ၸုမ်းၶၢဝ်ႇ BBC တွင်ႈထၢမ် ၼၼ်ႉ မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ မိူဝ်ႈၽွင်း မၢၵ်ႇၼိဝ်ႇၵလီးယႃး တူၵ်းသႂ်ႇ တီႈဝဵင်းႁီႇရူဝ်ႇသျီးမႃးၼၼ်ႉ မၼ်းတိုၵ်ႉမီးဢႃႇယု သၢမ်ၶူပ်ႇၵွႆးသေတႃႉ မၼ်းတိုၵ်ႉတွင်းလႆႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်း လွတ်ႈၽေး ဢၼ်ၸႂ်လမ် လႄႈ မႆႈၸႂ် ဢၼ်ပၢႆႈပူၼ်ႉ ႁိူၼ်းမၼ်းၼၼ်ႉယူႇ။

သူးဢၼ်ပႃး ၸုမ်ႈၶူး သူးၶမ်း လႄႈ ငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ 1 လၢၼ်ႉ (765,800 ပွၼ်း) ၼၼ်ႉ တေမွပ်ႈယိုၼ်ႈပၼ် တီႈပၢင်ပွႆး ဢၼ်တေၸတ်းႁဵတ်း တီႈဝဵင်းဢွတ်ႉသလူဝ်ႇ ၼႂ်းလိူၼ်တီႇသႅမ်ႇပႃႇ ဢၼ်ပဵၼ် ဝၼ်းၶွပ်ႈတဵမ် ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇပၢႆးသၢႆႊ လႄႈ ၽူႈၶူင်သၢင်ႈသူး ဢႄးလ်ၾရႅတ်ႉၼူဝ်ႇပႄႇလ် လႆႈလူႉသဵင်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸုမ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး လႆႈထုၵ်ႇပၼ်ၸိုဝ်ႈ တႃႇလႆႈသူးငမ်းယဵၼ် ၼူဝ်ႇပႄႇလ် လၢႆပွၵ်ႈလၢႆၽဝ်ႇသေ မိူဝ်ႈပီ 2005 ၼၼ်ႉ ၶွမ်ႇမတီႇ ၼူဝ်ႇပႄႇလ် မိူင်းၼေႃႇဝူၺ်း လၢတ်ႈၵႂၢမ်း ၶိုၵ်ႉတွၼ်းတႃႇ ၸုမ်းၶဝ် ၼႆ ဝႅပ်ႉသၢႆႉၶဝ် လၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆ။

ငိူၼ်ႈငဝ်ႈၶၢဝ်ႇ

• Tom Watling. "Nihon Hidankyo: Japanese nuclear bomb survivors’ group wins Nobel Peace Prize 2024" — Independent, October 11, 2024
• Anna Lamche and James Landale. "Japanese atomic bomb survivors win Nobel Peace Prize" — BBC News, October 11, 2024
• Sky News. "Nobel Peace Prize awarded to Japanese atomic bomb survivors" — Sky News, October 11, 2024
• Ellen Francis and Julia Mio Inuma. "Nihon Hidankyo wins Nobel Peace Prize for work on nuclear weapons abolition" — Washington Post, October 11, 2024