Jump to content

မိူင်းတီႇမေႃးပွတ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ လႆႈၶဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း ဢႃႇသီႇယၼ်ႇ မိူင်းထူၼ်ႈ 11

ထႅမ်သႂ်ႇ လိင်ႉၶ်
လုၵ်ႉတီႈ ဝီႇၶီႇၶၢဝ်ႇ မႃး

ဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉ၊ ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 26၊ 2025

ပၢင်ၵုမ် ဢႃႇသီႇယၼ်ႇ ပွၵ်ႈၵမ်း 47

မိူဝ်ႈဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်လဵၵ်ႉလိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၼႂ်းဢေးသျႃး ဢၼ်ပဵၼ် မိူင်းတီႇမေႃးပွတ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ လႆႈပဵၼ်မႃး ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း ၸုမ်းဢေးသျႃး ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ မိူင်းထူၼ်ႈ 11 သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ လွင်ႈယိူင်းဢၢၼ်း ၸွမ်ၸိုင်ႈယၢမ်းလဵဝ် တမ်းဝၢင်းဝႆႉ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး ၸမ်ၶိုင်ႈပၢၵ်ႇပီ ၽွင်းတိုၵ်ႉယူႇ တႂ်ႈ ၽွင်းငမ်း မိူင်းပေႃးတူႉၵၢဝ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈတဵမ်ထူၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ။

မိူင်းဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ Timor-Leste ၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်မီးၵူၼ်း 1.4 လၢၼ်ႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ၽၢၼ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈ တီႈဢေးသျႃးသေ မုင်ႈမွင်းဝႃႈ တေလႆႈႁၼ် ၼမ်ႉတွၼ်း ဢၼ်လႆႈမႃး တီႈလွင်ႈႁူမ်ႈႁွမ်း ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ဢၼ်တိုၵ်ႉၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ဢၼ်မီး မွၵ်ႈ 2 ပီႇလီႇယၼ်ႇတေႃႇလႃႇၼၼ်ႉ တၢင်တူဝ် ပွတ်းတွၼ်ႈဢွၼ်ႇ ၶွင် ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ၼႂ်းမိူင်း ဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ် 3.8 ထရီႇလီႇယၼ်ႇတေႃႇလႃႇ ၶွင် ASEAN ၼၼ်ႉၵွၺ်း။

လွင်ႈဢၼ် မိူင်းတီႇမေႃးပွတ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸုမ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢေးသျႃး ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၼႆႉ လႆႈထုၵ်ႇပႂ်ႉတူၺ်း ၶၢဝ်းတၢင်း 14 ပီယဝ်ႉလႄႈ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းၶဝ် ဢမ်ႇထၢင်ႇဝႃႈ တေလႅၵ်ႈလၢႆႈလႆႈၼႆသေတႃႉ မၼ်းၼႄ လွင်ႈဢွင်ႇမၢၼ် ဢၼ်ပဵၼ် မဵတ်ႇမၢႆ တႃႇ ၸွမ်ၸိုင်ႈ Jose Ramos-Horta လႄႈ ၸွမ်ၽွင်းလူင် Xanana Gusmao ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ၼႂ်းၵၢၼ် ၶတ်းၸႂ် တႃႇလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈမၼ်းၼႆႉ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ဢႃႇသီႇယၼ်ႇၶဝ် ႁဵတ်းပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် မိူဝ်ႈပိုတ်ႇပၢင်ၵုမ်လူင် ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်း ၵူႈပီ တီႈဝဵင်းၵႂႃႇလႃႇလမ်ႇပူဝ်ႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉၼၼ်ႉသေ မိူဝ်ႈၽွင်း ဢဝ်ၸွမ်ပိဝ် မိူင်းတီႇမေႃးပွတ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ တၢင်ႇဝႆႉ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇၼၼ်ႉ လႆႈငိၼ်းသဵင်တူပ်းမိုဝ်း ၼၼ်ႈဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ။

Gusmao ဢၼ်ၸႂ်တိုၼ်ႇတဵၼ်ႈၼၼ်ႉ လၢတ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း ဢၼ်ပဵၼ်ပိုၼ်း တႃႇမိူင်းမၼ်း ဢၼ်တေတႄႇတင်ႈမႂ်ႇ ဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ မီးတိုဝ်ႉတၢင်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီးတီႈသုတ်း တႃႇၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ လႄႈ ၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။

Gusmao လၢတ်ႈဝႃႈ “တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းတီႇမေႃးပွတ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇတႄႉ ဢၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈၼွၼ်းၾၼ် ဢၼ်ပဵၼ်မႃး ၵူၺ်း မၼ်းပဵၼ် လွင်ႈမၵ်းမၼ်ႈ ဢၼ်မီးဢဵၼ်ႁႅင်း တႃႇၶၢဝ်းတၢင်းႁဝ်း” ၼႆယဝ်ႉ။

မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ “လွင်ႈႁဝ်းၶႃႈ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၸုမ်းၼႆႉ ပဵၼ်လၵ်းထၢၼ်ၼမ်ႉၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ၼုမ်ႇႁၢႆးၸၢႆးယိင်း ဢၼ်ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃး တီႈၵၢၼ်ၶတ်းၸႂ်ႁဝ်းၶႃႈ” ၼႆသေ သိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ “ဢၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ လွင်ႈသုတ်းသဵင်ႈ ၶၢဝ်းတၢင်း” ၼႆယဝ်ႉ။

မိူင်းတီႇမေႃးပွတ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၼႆႉ လႆႈထုၵ်ႇ မိူင်းပေႃးတူႉၵၢဝ်ႇ ဢုပ်ႉပိူင်ႇဝႆႉ ၶၢဝ်းတၢင်းသၢမ်ပၢၵ်ႇပီသေ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉထုၵ်ႇထွၼ်ဢွၵ်ႇ ၵူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇမၼ်း မိူဝ်ႈပီ 1975 ၼၼ်ႉသေ ပိုတ်ႇပၼ်တၢင်း တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈသိမ်းဢဝ် လႄႈ လွင်ႈလႆႈထုၵ်ႇ မိူင်းႁိမ်းႁွမ်းလူင် ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျႃး သိမ်းဢဝ် ဢၼ်မီးလွင်ႈဢွၵ်ႇလိူတ်ႈဢွၵ်ႇယၢင် မိူဝ်ႈမၼ်းပႆႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ တဵမ်ထူၼ်ႈ မိူဝ်ႈပီ 2002 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ရႃႇမွတ်ႉႁေႃးတႃႇ ဢႃႇယု 75 ပီ ဢၼ်လႆႈႁပ်ႉသူးငမ်းယဵၼ် ၼူဝ်ႇပႄႇလ် မိူဝ်ႈပီ 1996 ၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈယုၵ်ႉယွင်ႈ တၢင်းဝူၼ်ႉ တႃႇမိူင်းတီႇမေႃးပွတ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ဢႃႇသီႇယၼ်ႇ မိူဝ်ႈပီႊ1970 ၼၼ်ႉသေ တႃႇတေ ႁူမ်ႇလူမ်ႈ မိူဝ်းၼႃႈ မိူင်းမၼ်း လူၺ်ႈ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈလိူၼ်သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇၼၼ်ႉ ရႃႇမွတ်ႉႁေႃးတႃႇ လႆႈထၢမ်တွပ်ႇတင်း ၸုမ်းၶၢဝ်ႇ CNA ဝႃႈ မိူင်းတီႇမေႃးပွတ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၼႆႉ တေလႆႈထိင်းသိမ်း လွင်ႈၼိမ်သဝ်းသေ ဢမ်ႇလႆႈပၼ်လွင်ႈၼၵ်းၼႃ ၼိူဝ်ဢႃႇသီႇယၼ်ႇၼႆသေ မၼ်းၸၢင်ႈၸွႆႈထႅမ် ၸွမ်းၼင်ႇ တူဝ်ထူပ်း လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ ဢၼ်မၼ်းလႆႈႁူပ်ႉထူပ်းမႃးၼၼ်ႉ ဢိၵ်ႇပႃး လွင်ႈထဵင်ထွင် ၵဵဝ်ႇၵပ်း လႅၼ်လိၼ် လႄႈ ပၢင်ႇလၢႆႇၶႄႇပွတ်းၸၢၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။

ရႃႇမွတ်ႉႁေႃးတႃႇ လၢတ်ႈဝႃႈ “သင်ဝႃႈ မိူဝ်းၼႃႈမႃး ႁဝ်းၶႃႈ ၸၢင်ႈၸွႆႈထႅမ် တႃႇႁႂ်ႈ ဢႃႇသီႇယၼ်ႇၵႅၼ်ႇၶႅင်မႃး မိူၼ်ၼင်ႇ လွၵ်းလၢႆးလွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပိူင်လူင် ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်း ဢႃႇသီႇယၼ်ႇ ၽႂ်မၼ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ဝႆႉလွင်ႈၼၵ်းၼိူဝ် လွင်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်” ၼႆယဝ်ႉ။

ငိူၼ်ႈငဝ်ႈၶၢဝ်ႇ

[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]
ဢဝ်ၶိုၼ်းမႃးတီႈ "https://shn.wikinews.org/w/index.php?title=မိူင်းတီႇမေႃးပွတ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ_လႆႈၶဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း_ဢႃႇသီႇယၼ်ႇ_မိူင်းထူၼ်ႈ_11&oldid=12462"